Hoe zit dat nou met gebruik van foto’s, juridisch gezien? Eigenlijk heel simpel. Je moet ervan uitgaan dat elke foto (maar een tekst bijvoorbeeld ook) beschermd is via de Auteurswet. Wil je een foto of een tekst gebruiken, dan dien je de maker daarvoor toestemming te vragen. Hiervoor zal over het algemeen een financiële vergoeding betaald moeten worden.
Je kunt dus niet zomaar een tekst kopiëren en zelf gebruiken of een foto van internet downloaden en die foto op jouw eigen website plaatsen. Er zijn tal van voorbeelden in de media gekomen waarbij zelfs consumenten – die voor de aankleding van een website over hun hobby onwetend wat van internet geplukte plaatjes gebruikten – flinke boetes kregen opgelegd van de rechter.
Je moet er ALTIJD van uitgaan dat iedere foto en elke tekst auteursrechtelijk beschermd is. Toch is gebruik soms wél (zonder betaling) toegestaan.
Maar hoe check jíj dat, als we het over foto’s hebben. Stel: je krijgt een foto toegestuurd en de afzender zegt dat je die kosteloos mag gebruiken. Is dat echt zo?
In mijn voorbeeld heeft de foto de naam ‘Voorbeeld.jpg’.
Als je Windows gebruikt, is dat heel simpel. Je bewaart de toegestuurde foto op je harde schijf (zéér belangrijk wanneer je na publicatie wordt aangesproken hierop. SUPERTIP: verander nooit de bestandsnaam. Tezamen met de mail met de aangeleverde foto kan je aantonen de uiterste zorgvuldigheid in acht genomen te hebben om auteursrechten te respecteren!)
Via Windows Verkenner ga je naar de juiste map. Je ziet daar het bestand Voorbeeld.jpg staan. Klik met je rechter muisknop op die foto. Er verschijnt een pop-up, waar onderin staat: ‘Eigenschappen’. Klik die aan.
Er verschijnt in de pop-up ververste informatie met ‘Eigenschappen van Voorbeeld’ met vier tabbladen. Het tabblad ‘Algemeen’ staat direct in jouw scherm.
Maar het gaat in deze om het tabblad ‘Details’. Wanneer je die aanklikt, verschijnt de informatie die je MOET weten. Het is – vind ik – jammer dat Windows/Microsoft dergelijk belangrijke info als ‘details’ benoemt terwijl het essentiële informatie betreft. Anderzijds: het gaat in het leven bijna altijd om de details. En dat is in dit geval zéker van toepassing.
Bij ‘Details’ treft je heel veel informatie aan, maar voor wat betreft auteursrecht kijk je onder het kopje ‘Oorsprong’. Dan zijn er twee zaken van belang: ‘Auteurs’ en ‘Copyright’. Er zijn vervolgens verschillende mogelijkheden.
Beide velden zijn leeg: je mag ervan uitgaan dat er op de foto geen copyright rust en dat je hem vrij mag gebruiken. Naamsvermelding van de fotograaf mag je in jouw publicatie achterwege laten, want de naam van de fotograaf is niet bekend (tenzij natuurlijk bij aanlevering anders vermeld wordt).
Bij auteurs zie je een naam staan, copyright is leeg: je mag ervan uitgaan dat er op de foto geen copyright rust en dat je hem vrij mag gebruiken. Omdat de naam van de fotograaf bekend is, ben je wettelijk verplicht (Auteurswet, art, 25 lid 1) zijn/haar naam bij de publicatie te vermelden.
Bij auteurs zie je een naam staan, bij copyright staat ‘Vrij van rechten’ of iets vergelijkbaars: je weet dat er geen copyright op deze foto rust en dat je deze mag gebruiken. Omdat de naam van de fotograaf bekend is, ben je wettelijk verplicht deze bij de publicatie te vermelden.
Bij auteurs zie je een naam staan, bij copyright staat bijvoorbeeld ‘Als profielfoto rechtenvrij te gebruiken’: Je weet dan direct dat er een beperking is qua gebruik. Neem in dat geval contact op met de persoon die de foto heeft aangeleverd en vraag de garantie dat jij de foto rechtenvrij mag gebruiken.
Bij auteurs zie je een naam staan, bij copyright staat bijvoorbeeld ‘© 2020 Naam_Fotograaf’: Je weet dan zeker dat er copyright op de foto rust en dat je deze niet mag gebruiken. Neem in dat geval contact op met de persoon die de foto heeft aangeleverd en vraag de garantie dat jij de foto rechtenvrij mag gebruiken.
De laatste twee, en de laatste helemaal, komen regelmatig voor. Helaas, mag ik wel zeggen. Maar waarom gebeurt dit?
Fotografen kunnen via het menu van hun camera heel simpel een ‘copyright’ instellen. Ze doen dat meestal wanneer de camera net is aangeschaft. Sommige fotografen verzuimen vervolgens – zelfs wanneer er met de opdrachtgever heel duidelijke én schriftelijke afspraken zijn gemaakt over de gebruiksrechten – om de info aan te passen in de EXIF van de bijbehorende foto. En het is juist die EXIF kan jij met de simpele, bovengenoemde handelingen raadplegen.
Is het luiheid van de fotograaf? Is het onwetendheid?
In ieder geval is mijn advies aan iedereen die (zakelijk) een fotograaf inhuurt, om direct bij de digitaal aangeleverde foto’s de EXIF te controleren. Een echte professional zal die info per opdrachtgever aanpassen, op basis van de afspraken die vooraf zijn gemaakt. Heeft jouw fotograaf de EXIF niet aangepast? Spreek hem/haar direct op aan nadat de foto’s zijn aangeleverd. en laat je teleurstelling over zijn/haar handelwijze blijken. Jij mag immers professionaliteit verwachten, ook hierin!
Tezamen (opdrachtgevers én fotografen) dragen we bij aan een veel duidelijker beeld omtrent het gebruik van foto’s.